Environmental science (2nd Sem)
১) নবীকৰণ আৰু অনবীকৰণ
নবীকৰণযোগ্য শক্তি: এইবোৰ শক্তিৰ উৎস যিবোৰ প্ৰকৃতিত পুনৰ নৱীকৰণ হ’ব পাৰে। যেনে—সৌৰ শক্তি, বতাহ শক্তি, জলবিদ্যুৎ, জীৱাশ্ম শক্তি আদି।
অনবীকৰণযোগ্য শক্তি: এইবোৰ শক্তিৰ উৎস যিবোৰ সীমিত পৰিমাণত পোৱা যায় আৰু ব্যৱহাৰৰ লগে লগে শেষ হৈ যায়। যেনে—কয়লা, পেট্ৰোলিয়াম, প্ৰাকৃতিক গেছ, নিউক্লীয়াৰ শক্তি।
২) বনাঞ্চল হ্ৰাস হোৱাৰ কাৰণ
- বননিৰ্মূল (Deforestation)
- কৃষিৰ বাবে বন কাটি পেলোৱা
- নগৰায়ণ আৰু উদ্যোগ স্থাপন
- জ্বালানীৰ বাবে কাঠ কাটি লোৱা
- পৰিবেশীয় দুৰ্যোগ (যেমন—জুই, খৰাং)
৩) গোলকীয় উষ্ণতা আৰু সেউজীয়া গেছ
গোলকীয় উষ্ণতা: পৃথিৱীৰ তাপমাত্ৰা বাঢ়ি যোৱা ঘটনাক গোলকীয় উষ্ণতা (Global Warming) বোলে।
সেউজীয়া গেছ (Greenhouse Gases): কিছুমান গেছ যিবোৰ বায়ুমণ্ডলত তাপ ধৰিব পাৰে আৰু উষ্ণতা বৃদ্ধি কৰে, যেনে—
- কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড (CO₂)
- মিথেন (CH₄)
- নাইট্ৰাছ অক্সাইড (N₂O)
- ক্লোৰোফ্লুৰ’কাৰ্বন (CFC)
৪) এচিড বৰষুণ কি আৰু কিয় হয়?
এচিড বৰষুণ (Acid Rain): বায়ুমণ্ডলত থকা সালফাৰ ডাইঅক্সাইড (SO₂) আৰু নাইট্ৰ’জেন অক্সাইড (NO₂) পানীৰ সৈতে মিলি গাঢ় এসিড গঠন কৰে, যি বৰষুণৰ পানীত মিহলি হৈ পৃথিৱীত পৰে। এইবোৰ সালফিউৰিক এচিড (H₂SO₄) আৰু নাইট্ৰিক এচিড (HNO₃) ৰূপে পৃথিৱীত পৰে।
কাৰণ:
- কল-কাৰখানাৰ ধোঁৱা
- যানবাহনৰ ধোঁৱা
- জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ দহন
৫) মাটি প্ৰদূষণৰ কাৰণ
- কৃষিত অধিক কীটনাশক আৰু ৰাসায়নিক ব্যৱহাৰ
- কল-কাৰখানাৰ বর্জ্য
- প্লাষ্টিক আৰু অপৰিবর্তনশীল আবর্জনা
- অতিৰিক্ত সেচ আৰু ভূমি ক্ষয়
- বর্জ্য পদাৰ্থ সঠিকভাৱে নানষ্ট কৰাটো
৬) প্ৰদূষক কি?
প্ৰদূষক (Pollutant) হৈছে যিকোনো উপাদান, গেছ, পদাৰ্থ বা ৰাসায়নিক যিয়ে পৰিবেশক প্ৰদূষিত কৰে আৰু জীৱজগতৰ ক্ষতি সাধন কৰে।
উদাহৰণ:
- বায়ু প্ৰদূষক: কাৰ্বন মন’অক্সাইড (CO), সালফাৰ ডাইঅক্সাইড (SO₂)
- পানী প্ৰদূষক: কীটনাশক, প্লাষ্টিক
- মাটি প্ৰদূষক: কীটনাশক, কেমিকেল, আবর্জনা
*-------------------------------*
5 Marks Long questions answers
1.নবীকৰণযোগ্য আৰু অনবীকৰণযোগ্য উৰ্জা (Renewable and Non-Renewable Energy)
১) নবীকৰণযোগ্য উৰ্জা (Renewable Energy) কাক বোলে?
যিসকল প্ৰাকৃতিক উৎস সদায় পুনৰ সৃষ্টি হয় আৰু শেষ নহয়, সেইবোৰক নবীকৰণযোগ্য উৰ্জা বোলে।
এই উৰ্জা প্ৰদূষণ হ্ৰাস কৰে আৰু পৰিবেশ-বন্ধৱৎ।
উদাহৰণ:
✔ সৌৰ শক্তি (Solar Energy) – সূৰ্যৰ ৰশ্মি
✔ বতাহ শক্তি (Wind Energy) – বতাহ চালিত টাৰবাইন
✔ জলবিদ্যুৎ শক্তি (Hydropower) – নদী আৰু পানীৰ পৰা শক্তি
✔ জীৱাশ্ম শক্তি (Biomass Energy) – উদ্ভিদ, গছ-পাত, পশুৰ বিষ্ঠা
✔ ভূ-তাপীয় শক্তি (Geothermal Energy) – ভূ-গৰ্ভৰ তাপ
২) অনবীকৰণযোগ্য উৰ্জা (Non-Renewable Energy) কাক বোলে?
যিসকল প্ৰাকৃতিক উৎস একোপি শেষ হৈ যাব পাৰে আৰু পুনৰ সৃষ্টি হতে বহু বছৰ লাগে, সেইবোৰক অনবীকৰণযোগ্য উৰ্জা বোলে।
এই উৰ্জা অধিক পৰিমাণে প্ৰদূষণ কৰে।
উদাহৰণ:
✔ কয়লা (Coal) – বিদ্যুৎ উৎপাদন, কল-কাৰখানাত ব্যৱহাৰ
✔ পেট্ৰল আৰু ডিজেল (Petroleum & Diesel) – যানবাহন আৰু কল-কাৰখানাত
✔ প্ৰাকৃতিক গেছ (Natural Gas) – রান্না, গৃহস্থলী ব্যৱহাৰ
✔ নিউক্লীয় শক্তি (Nuclear Energy) – ইউৰেনিয়ামৰ পৰা শক্তি
মূল পাৰ্থক্য:
| নবীকৰণযোগ্য | অনবীকৰণযোগ্য |
|---|---|
| শেষ নহয়, পুনৰ সৃষ্টি হয় | একোপি শেষ হৈ যাব পাৰে |
| পৰিবেশ-বন্ধৱৎ, কম প্ৰদূষণ | অধিক প্ৰদূষণ সৃষ্টি কৰে |
| সৌৰ শক্তি, বতাহ শক্তি, জলবিদ্যুৎ | কয়লা, পেট্ৰল, প্ৰাকৃতিক গেছ |
| দীঘলীয় সময়লৈ লাভজনক | সীমিত পৰিমাণে উপলব্ধ |
✅ উপসংহাৰ:
ভৱিষ্যৎ প্ৰজন্মৰ বাবে নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ ব্যৱহাৰ বৃদ্ধিৰ প্ৰয়োজন। ই প্ৰদূষণ কমায়, প্ৰাকৃতিক সম্পদ সংৰক্ষণ কৰে, আৰু দীৰ্ঘমেয়াদী লাভজনক।
*-----*
2. বনাঞ্চল হ্ৰাস হোৱাৰ কাৰণ (Causes of Deforestation)
বনাঞ্চল হ্ৰাস বা বননিৰ্মূল (Deforestation) হৈছে গছ-গছনি কাটি বন বিনষ্ট কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়া। ই প্ৰাকৃতিক সন্থুলন নষ্ট কৰি পৰিবেশৰ ওপৰত গভীৰ কুপ্ৰভাৱ পেলায়।
বনাঞ্চল হ্ৰাস হোৱাৰ প্ৰধান কাৰণ:
১) কৃষি (Agriculture)
- শস্য খেতি আৰু পশুপালনৰ বাবে বনৰীয়া অঞ্চল কাটি পেলোৱা হয়।
- সোযাবীন, খৰিহল, তামাক, আৰু খামাৰ গছ উৎপাদন কৰিবলৈ অৰণ্য কাটি পেলোৱা হয়।
২) নগৰায়ণ (Urbanization) আৰু জনসংখ্যা বৃদ্ধি
- নতুন চহৰ, নগৰ, আৰু কল-কাৰখানা গঠনৰ বাবে অৰণ্য কাটি পেলোৱা হয়।
- আবাসন আৰু পথ-ঘাট নির্মাণৰ বাবে বন হ্ৰাস হৈ আহিছে।
৩) খনিজ আৰু কাঠৰ ব্যৱসা (Mining and Logging)
- কয়লা, সোণ, হীৰা, আৰু অন্যান্য খনিজ পদাৰ্থ সংগ্ৰহৰ বাবে অৰণ্য ধ্বংস কৰা হয়।
- কাঠৰ ব্যৱসায়ৰ বাবে গছ কাটি কাঠ বিক্ৰী কৰা হয়।
৪) জ্বালানিৰ বাবে গছ কাটা (Fuel Wood Cutting)
- গাঁও অঞ্চলত কাঠ জ্বালানি হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যিয়ে বনৰ ধ্বংস কৰে।
- কাঠৰ কুইলা (Charcoal) উৎপাদনৰ বাবে বন হ্ৰাস হয়।
৫) বনজুই (Forest Fire)
- প্ৰাকৃতিক বনজুই (Wildfire) ত বেছিকৈ গছ জ্বলি শেষ হয়।
- মানৱসৃষ্ট বনজুই (খেতি অথবা শিল্পৰ বাবে) দীৰ্ঘমেয়াদী বন ধ্বংসৰ কাৰণ।
৬) উদ্যোগ আৰু কল-কাৰখানা (Industries and Factories)
- কল-কাৰখানাৰ বিস্তাৰ কৰাৰ বাবে অৰণ্য কাটি পেলোৱা হয়।
- ৰাসায়নিক উদ্যোগ আৰু কাগজ কল স্থাপন কৰাত বহু বন অঞ্চল ধ্বংস হয়।
৭) পৰিবেশগত বিপৰ্যয় (Environmental Disasters)
- খৰাং (Drought) আৰু ধ্বস (Landslide) ৰ ফলত বন ধ্বংস হয়।
- পানীৰ অভাৱ হোৱাৰ ফলত বহু বন শুকাই ধ্বংস হয়।
বনাঞ্চল হ্ৰাসৰ কুপ্ৰভাৱ:
✔ জীৱ-জন্তুৰ আবাসস্থল বিনষ্ট হয় (Wildlife Destruction)।
✔ বায়ু আৰু পানী প্ৰদূষণ বৃদ্ধি হয়।
✔ বৃষ্টিপাতৰ পৰিমাণ কমে (Climate Change)।
✔ মাটি ক্ষয় (Soil Erosion) আৰু বন্যাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
✔ গোলকীয় উষ্ণতা (Global Warming) বৃদ্ধি হয়।
বনাঞ্চল সংৰক্ষণৰ উপায়:
✔ বন সংৰক্ষণ আইন (Forest Conservation Laws) কঢ়িয়াই অনা।
✔ পুনৰায় গছ ৰোপণ (Afforestation & Reforestation)।
✔ বনজ সম্পদৰ সঠিক ব্যৱস্থাপনা কৰা।
✔ সজীৱ বন সংৰক্ষণ (Wildlife Protection)।
✔ সচেতনতা বৃদ্ধিৰ জৰিয়তে বন সংৰক্ষণৰ গুৰুত্ব বুজোৱা।
*-----*
3. গোলকীয় উষ্ণতা (Global Warming) আৰু সেউজীয়া গেছ (Greenhouse Gases)
গোলকীয় উষ্ণতা কি?
গোলকীয় উষ্ণতা হৈছে পৃথিৱীৰ গড় তাপমাত্ৰা বাঢ়ি যোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়া। বায়ুমণ্ডলত সেউজীয়া গেছ (Greenhouse Gases) অধিক পৰিমাণে বৃদ্ধি পোৱাৰ বাবে এই উষ্ণতা বৃদ্ধি হয়। ই জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, হিমবাহ গলনি, সমুদ্রপৃষ্ঠৰ স্তৰ বৃদ্ধি, আৰু পৰিবেশগত সমস্যা সৃষ্টি কৰে।
সেউজীয়া গেছ কি?
সেউজীয়া গেছবোৰ হৈছে কিছুমান গেছ যিবোৰ বায়ুমণ্ডলত তাপ আটকে ৰাখে আৰু পৃথিৱীক গৰম কৰি তোলে। ই Greenhouse Effect নামৰ প্ৰক্ৰিয়াটোক তীব্ৰ কৰি গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি কৰে।
প্ৰধান সেউজীয়া গেছবোৰ:
| গেছৰ নাম | ৰাসায়নিক সংকেত | উৎস | পৃথিৱীত প্ৰভাৱ |
|---|---|---|---|
| কাৰ্বন ডাইঅক্সাইড | CO₂ | যানবাহন, কল-কাৰখানা, কাঠৰ দহন | 50% উষ্ণতাৰ কাৰণ |
| মিথেন | CH₄ | গবাদি পশু, জলাশয়, পেট্ৰোলিয়াম খনি | 25 গুণ অধিক উষ্ণতা সৃষ্টি কৰে CO₂ তকৈ |
| নাইট্ৰাছ অক্সাইড | N₂O | সাৰ, যানবাহন, কল-কাৰখানা | 300 গুণ অধিক উষ্ণতা সৃষ্টি কৰে CO₂ তকৈ |
| ক্লোৰোফ্লুৰ’কাৰ্বন (CFCs) | CFC | এ.চি, ফ্ৰিজ, এৰ’স্প্ৰে | ওজন স্তৰ ক্ষয় কৰে |
গোলকীয় উষ্ণতাৰ প্ৰধান কাৰণ:
- জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ দহন (কয়লা, ডিজেল, পেট্ৰল)
- কল-কাৰখানাৰ ধোঁৱা
- যানবাহনৰ পৰিবাহন
- বননিৰ্মূল (Deforestation)
- প্লাষ্টিক আৰু অন্যান্য অপচনশীল বস্তুৰ দহন
গোলকীয় উষ্ণতাৰ প্ৰভাৱ:
✔ তাপমাত্ৰা বৃদ্ধি – পৃথিৱীৰ গড় তাপমাত্ৰা বাঢ়ি গৈছে।
✔ বৰফ গলনি – হিমালয়, আন্টাৰ্কটিকা, আৰু আৰ্কটিকত বৰফ গলি আছে।
✔ সমুদ্রপৃষ্ঠৰ স্তৰ বৃদ্ধি – বহু দ্বীপ আৰু উপকূলীয়া অঞ্চল ডুবাৰ বিপদত আছে।
✔ অতিৰিক্ত গৰম পৰিৱেশ আৰু খৰাং – কৃষিত বেয়া প্ৰভাৱ পৰিছে।
✔ জীৱ-জন্তুৰ বিলুপ্তি – বহু প্ৰজাতি ধ্বংস হ’ব ধৰিছে।
গোলকীয় উষ্ণতা ৰোধৰ উপায়:
✔ নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ ব্যৱহাৰ (সৌৰ শক্তি, বতাহ শক্তি)
✔ বন সংৰক্ষণ আৰু অধিক গছ ৰোপণ
✔ বিদ্যুৎ সঞ্চয় কৰা (লোডশেডিং হ্ৰাস)
✔ প্লাষ্টিক আৰু বেয়া ধৰণৰ বস্তু কম ব্যৱহাৰ
✔ বৈদ্যুতিক যানবাহনৰ প্ৰচলন
*-----*
4. এচিড বৰষুণ (Acid Rain) কি?
এচিড বৰষুণ হৈছে এনে বৰষুণ য’ত পানীৰ লগত বিষাক্ত গেছ (যেমন: সালফাৰ ডাইঅক্সাইড - SO₂ আৰু নাইট্ৰ’জেন অক্সাইড - NO₂) মিহলি হৈ এচিড সৃষ্টি কৰে। ই মাটিৰ pH বেলেগাই দিয়ে আৰু গছ-গছনি, জলাশয়, মাটিৰ উৰ্বৰতা, আৰু স্থাপত্যৰ ওপৰত ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ পেলায়।
এচিড বৰষুণ হোৱাৰ কাৰণ:
১) কল-কাৰখানাৰ ধোঁৱা (Industrial Pollution)
- কল-কাৰখানাৰ পৰা সালফাৰ ডাইঅক্সাইড (SO₂) আৰু নাইট্ৰ’জেন অক্সাইড (NO₂) ওলাই বায়ুমণ্ডলত মিহলি হয়।
- এই গেছবোৰ বৰষুণৰ পানীৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰি সালফিউৰিক এচিড (H₂SO₄) আৰু নাইট্ৰিক এচিড (HNO₃) সৃষ্টি কৰে, যিয়ে এচিড বৰষুণৰ কাৰণ হয়।
২) যানবাহনৰ ধোঁৱা (Vehicle Emissions)
- গাড়ী, বিমান, আৰু অন্যান্য যানবাহনৰ পৰা নির্গত NO₂ আৰু CO₂ বায়ুমণ্ডলত মিহলি হয়।
- ই গেছবোৰ পানীৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰি এচিড উৎপন্ন কৰে আৰু বৰষুণৰ পানীৰ সৈতে পৃথিৱীত পৰে।
৩) জীবাশ্ম ইন্ধনৰ দহন (Burning of Fossil Fuels)
- কয়লা, ডিজেল, আৰু পেট্ৰল দহন কৰাৰ ফলত সালফাৰ আৰু নাইট্ৰ’জেন গেছ বায়ুমণ্ডলত যায়।
- এইবোৰ গেছ বৰষুণৰ পানীৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰি এচিড বৰষুণৰ সৃষ্টি কৰে।
৪) আগ্নেয়গিৰিৰ উদগীৰণ (Volcanic Eruptions)
- আগ্নেয়গিৰিৰ উদগীৰণৰ সময়ত SO₂ আৰু অন্যান্য বিষাক্ত গেছ ওলাই যায়।
- এই গেছবোৰ বায়ুমণ্ডলত মিহলি হৈ এচিড বৰষুণ সৃষ্টি কৰে।
৫) বনজুই (Forest Fires)
- বনজুইৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত কার্বন ডাইঅক্সাইড (CO₂), সালফাৰ ডাইঅক্সাইড (SO₂), আৰু নাইট্ৰ’জেন অক্সাইড (NO₂) মিহলি হয়।
- ই গেছবোৰ বৰষুণৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰি এচিডীয় বৰষুণ সৃষ্টি কৰে।
এচিড বৰষুণৰ প্ৰভাৱ:
✔ মাটিৰ pH বেলেগাই দিয়ে, যাৰ ফলত গছ-গছনিয়ে পুষ্টি লাভ কৰিব নোৱাৰে।
✔ **জলাশয়ৰ পানী এচিডীয় হৈ পৰে, যিয়ে মাছ আৰু জলজ জীৱৰ বাবে ক্ষতিকাৰক।
✔ ভূগৰ্ভস্থ পানী প্ৰদূষিত হয়, যিয়ে মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰে।
✔ ইতিহাসিক স্থাপত্য ধ্বংস হয় (যেমন: তাজমহলৰ সেউজীয়া দাগ)।
✔ মানুহৰ স্বাস্থ্যত কুপ্ৰভাৱ (শ্বাসকষ্ট, ছালৰ সমস্যা, চকুৰ সমস্যা)।
এচিড বৰষুণ ৰোধৰ উপায়:
✔ কল-কাৰখানাত ধোঁৱা নিয়ন্ত্ৰণ (Scrubbers) ব্যৱস্থা স্থাপন কৰা।
✔ জীৱাশ্ম ইন্ধনৰ সলনি নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ ব্যৱহাৰ।
✔ যানবাহনৰ ধোঁৱা নিয়ন্ত্ৰণ আৰু বৈদ্যুতিক গাড়ীৰ প্ৰচলন।
✔ অতিৰিক্ত বননিৰ্মূল ৰোধ কৰি অধিক গছপুলি ৰোপণ কৰা।
*-----*
5. মাটি প্ৰদূষণ (Soil Pollution) কি?
মাটি প্ৰদূষণ হৈছে মাটিত ক্ষতিকাৰক পদাৰ্থ, ৰাসায়নিক, আৰু বিষাক্ত বস্তু মিহলি হোৱাৰ ফলত মাটিৰ গুণগত মান হ্ৰাস পোৱাৰ ঘটনা। ই গছ-গছনি, পশু-পক্ষী আৰু মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত বেয়া প্ৰভাৱ পেলায়।
মাটি প্ৰদূষণৰ কাৰণ:
১) কীটনাশক আৰু ৰাসায়নিক সাৰ
- কৃষিত অধিক পৰিমাণে কীটনাশক (Pesticides), কীটনাশক ঔষধ (Insecticides), আৰু ৰাসায়নিক সাৰ (Chemical Fertilizers) ব্যৱহাৰ কৰাত মাটিৰ গুণগত মান নষ্ট হয়।
- এইবোৰ মাটিৰ কিছুমান প্ৰাকৃতিক জীৱাণুৰ ক্ষতি কৰে, যিয়ে মাটিৰ উৰ্বৰতা কমাই দিয়ে।
২) কল-কাৰখানাৰ বর্জ্য
- কল-কাৰখানাৰ পৰা অহা ৰাসায়নিক বর্জ্য, বিষাক্ত ধাতু (Lead, Mercury, Arsenic), আৰু প্লাষ্টিক মাটিত পৰি মাটিক প্ৰদূষিত কৰে।
- বিশেষকৈ ধাতু প্ৰসস্কৰণ (Metal Processing), টেক্সটাইল মিল, আৰু কেমিকেল ইণ্ডাষ্ট্রি'ৰ বর্জ্য মাটিত মিহলি হৈ পৰিবেশক ক্ষতি কৰে।
৩) অপচনশীল (Non-biodegradable) আবর্জনা
- প্লাষ্টিক, পলিথিন, গ্লাছ, ধাতব বস্তু (Metal scraps), ইলেক্ট্ৰনিক বর্জ্য (E-waste) আদি বহু দিন ধৰি নষ্ট নহয় আৰু মাটিত জমা হৈ মাটি প্ৰদূষণ কৰে।
৪) নগৰায়ণ আৰু ভূমি ক্ষয়
- নগৰ উন্নয়নৰ বাবে অতিৰিক্ত বননিৰ্মূল (Deforestation) কৰা হোৱাৰ ফলত মাটিৰ উৰ্বৰতা কমি যায়।
- ভূমি ক্ষয় (Soil Erosion) হোৱাৰ ফলত মাটিৰ ওপৰৰ উৰ্বৰ স্তৰ নষ্ট হয়।
৫) বৰষুণৰ পানীৰ দ্বাৰা ৰাসায়নিক প্ৰসাৰণ
- বৰষুণৰ পানীৰ লগত এচিড বৰষুণ (Acid Rain) মিহলি হৈ মাটিৰ pH বেলেগাই দিয়ে, যিয়ে মাটিৰ গুণগত মান হ্ৰাস কৰে।
- কল-কাৰখানাৰ বিষাক্ত পদাৰ্থ বৰষুণৰ পানীৰ সৈতে মিহলি হৈ মাটিত গৈ মাটি প্ৰদূষণ কৰে।
৬) অতিৰিক্ত পৰিমাণে অব্যৱস্থাপিত আবর্জনা ফেলা
- নগৰ অঞ্চলত পকা আৰু অপচনশীল আবর্জনা খোলা ঠাইত পেলোৱাৰ ফলত মাটিৰ গুণগত মান নষ্ট হয়।
- চাহাবাৰী আৰু ই-আবর্জনা বেছি পৰিমাণে পেলালে, সেইবোৰৰ পৰা নিৰ্গত বিষাক্ত বস্তু মাটিত মিহলি হয়।
৭) তেল আৰু ডিজেল দ্বাৰা মাটি প্ৰদূষণ
- জানবাহন আৰু কল-কাৰখানাৰ পৰা তেল, ডিজেল, কিছুমান ৰাসায়নিক পদাৰ্থ মাটিত পৰিলে মাটি প্ৰদূষিত হয়।
- বিশেষকৈ জলাশয়ৰ কাষৰ ঠাইত তেল পৰিলে মাটিৰ পানী ধাৰণ ক্ষমতা কমি যায়।
মাটি প্ৰদূষণৰ প্ৰভাৱ:
- মাটিৰ উৰ্বৰতা হ্ৰাস (গছ-গছনিৰ বৃদ্ধিত বাধা)।
- খাদ্য শৃংখল প্ৰভাৱিত (বিষাক্ত পদাৰ্থ খেতিপথাৰত মিহলি হৈ মানুহ আৰু জন্তুৰ দেহত প্ৰৱেশ কৰে)।
- ভূগৰ্ভস্থ পানী প্ৰদূষণ (বিষাক্ত বস্তু পানীৰ স্তৰত মিহলি হয়)।
- মানুহৰ স্বাস্থ্যত কুপ্ৰভাৱ (ত্বকৰ সমস্যা, শ্বাসকষ্ট, কিডনীৰ সমস্যা)।
মাটি প্ৰদূষণ ৰোধৰ উপায়:
✔ জৈৱিক সাৰ (Organic Fertilizer) আৰু কম কীটনাশকৰ ব্যৱহাৰ।
✔ প্লাষ্টিক, ই-আবর্জনা, আৰু ৰাসায়নিক বর্জ্য নিয়ন্ত্ৰণ।
✔ ব্যৱহৃত বস্তু পুনৰ ব্যৱহাৰ (Recycling) আৰু সঠিকভাৱে নষ্ট কৰাৰ ব্যৱস্থা।
✔ গছপুলি ৰোপণ (Afforestation) আৰু বন সংৰক্ষণ।
✔ শুন্য-আবর্জনা নীতি (Zero Waste Policy) অনুসৰণ।
*-----*
6. প্ৰদূষক (Pollutant) হৈছে যিকোনো পদাৰ্থ, গেছ বা উপাদান যিয়ে প্ৰাকৃতিক পৰিবেশক অপদূষিত কৰে আৰু জীৱজগতৰ ক্ষতি সাধন কৰে।
প্ৰদূষকৰ ধৰণ:
-
বায়ু প্ৰদূষক:
- কাৰ্বন মন’অক্সাইড (CO)
- সালফাৰ ডাইঅক্সাইড (SO₂)
- নাইট্ৰ'জেন অক্সাইড (NOx)
- ধূলিকণা (PM2.5, PM10)
-
পানী প্ৰদূষক:
- কীটনাশক আৰু ৰাসায়নিক
- কল-কাৰখানাৰ বর্জ্য
- তেল আৰু প্লাষ্টিক
-
মাটি প্ৰদূষক:
- কৃষিত ব্যৱহৃত ৰাসায়নিক আৰু কীটনাশক
- ই-আবর্জনা (ইলেক্ট্ৰনিক বর্জ্য)
- প্লাষ্টিক আৰু অপচনশীল পদাৰ্থ
-
শব্দ প্ৰদূষক:
- যানবাহনৰ হর্ন
- কল-কাৰখানাৰ শব্দ
- উচ্চ-শব্দযুক্ত সংগীত আৰু শব্দবর্ধক
-
আলো প্ৰদূষক:
- নগৰ অঞ্চলত অত্যধিক কৃত্ৰিম পোহৰ
- ৰাতিৰ আকাশত অতিৰিক্ত আলোকৰ ব্যৱহাৰ
প্ৰদূষকৰ প্ৰভাৱ:
- মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত বেয়া প্ৰভাৱ (শ্বাসকষ্ট, কেঁচা, ত্বকৰ সমস্যা)
- গাছ-পাত, পশু-পক্ষীৰ ক্ষতি
- পৰিবেশগত সমস্যা (গোলকীয় উষ্ণতা, এচিড বৰষুণ, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন)
*-----*
0 Post a Comment: